CRED എന്ന ആപ്പിന്റെ സ്ഥാപകൻ, FreeCharge-ന്റെ സഹസ്ഥാപകൻ, ഇന്ത്യൻ സ്റ്റാർട്ടപ്പ് ലോകത്തെ സൂപ്പർസ്റ്റാർ... കുനാൽ ഷാ. എന്നാൽ ഈ വിജയഗാഥയ്ക്ക് പിന്നിൽ ആരും പറയാത്ത ഒരു മറുപുറമുണ്ട്. 15 വർഷത്തെ സംരംഭക ജീവിതത്തിൽ, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഒരു കമ്പനി പോലും ലാഭത്തിൽ എത്തിയിട്ടില്ല!
ഈ വിഷയം ഇപ്പോൾ ഒരു വലിയ ചർച്ചയായിരിക്കുകയാണ്. കുനാൽ ഷാ ഒരു വിജയമാണോ അതോ പരാജയമാണോ? നമുക്ക് പരിശോധിക്കാം.
ഒരു പ്രമുഖ കൺസൾട്ടിംഗ് കമ്പനിയായ ഡിലോയിറ്റിലെ ഒരു ജീവനക്കാരൻ ലിങ്ക്ഡ്ഇന്നിൽ ഒരു ചോദ്യം ചോദിച്ചു: "15 വർഷമായിട്ടും ഒരു രൂപ ലാഭമുണ്ടാക്കിയിട്ടില്ല, പിന്നെ എന്തിനാണ് നമ്മൾ ഇദ്ദേഹത്തെ ആഘോഷിക്കുന്നത്?" ഈ പോസ്റ്റ് വൈറലായി.
നമുക്ക് കുനാൽ ഷായുടെ രണ്ട് പ്രധാന സംരംഭങ്ങൾ നോക്കാം.
1. FreeCharge: 2010-ൽ തുടങ്ങിയ ഫ്രീചാർജ്, ക്യാഷ്ബാക്കുകൾ നൽകി വലിയ നഷ്ടമുണ്ടാക്കി. 2015-ൽ 2,800 കോടി രൂപയ്ക്ക് സ്നാപ്ഡീൽ ഇത് വാങ്ങി. എന്നാൽ വെറും രണ്ട് വർഷം കൊണ്ട് അതിന്റെ മൂല്യം 86% ഇടിഞ്ഞു! 2017-ൽ വെറും 370 കോടി രൂപയ്ക്കാണ് ആക്സിസ് ബാങ്ക് ഫ്രീചാർജിനെ വാങ്ങിയത്.
2. CRED: 2018-ൽ തുടങ്ങിയ ക്രെഡ്, ഇന്ന് ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഫിൻടെക് ആപ്പുകളിൽ ഒന്നാണ്. പക്ഷെ കണക്കുകൾ ഞെട്ടിക്കുന്നതാണ്. കഴിഞ്ഞ ഏഴ് വർഷത്തിനുള്ളിൽ ക്രെഡിന്റെ ആകെ വരുമാനം 4,493 കോടി രൂപയാണെങ്കിൽ, ആകെ നഷ്ടം 5,215 കോടി രൂപയാണ്!
ഇനി രണ്ട് വാദങ്ങൾ കേൾക്കാം.
എതിർക്കുന്നവരുടെ വാദം: ലാഭമില്ലാത്ത ഒരു ബിസിനസ്സ് എങ്ങനെയാണ് വിജയമാകുന്നത്? യൂസർമാരെ കൂട്ടാനും വലിയ മൂല്യം (Valuation) കാണിക്കാനും വേണ്ടി പണം നഷ്ടപ്പെടുത്തുന്ന ഈ രീതി ശരിയല്ല. ഇതൊരു കുമിളയാണ്, അത് എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും പൊട്ടാം.
പിന്തുണയ്ക്കുന്നവരുടെ വാദം: ഇതാണ് ഏറ്റവും രസകരം. അവർ പറയുന്നത്, "കുനാൽ ഷാ കമ്പനികളല്ല, മാർക്കറ്റുകളാണ് ഉണ്ടാക്കുന്നത്" എന്നാണ്.
UPI വരുന്നതിന് മുൻപേ ഡിജിറ്റൽ പെയ്മെന്റ് രംഗത്ത് ഒരു വിപ്ലവം കൊണ്ടുവന്നത് FreeCharge ആണ്. അതുപോലെ, ക്രെഡിറ്റ് കാർഡ് ബിൽ അടയ്ക്കുന്നത് ഒരു സാധാരണ കാര്യമല്ലാതാക്കി, അതിനൊരു പ്രീമിയം അനുഭവം നൽകിയത് CRED ആണ്. ഉപഭോക്താക്കളുടെ ശീലങ്ങളെ മാറ്റുന്ന, ദീർഘകാലത്തേക്ക് മൂല്യം സൃഷ്ടിക്കുന്ന ബിസിനസ്സുകളാണ് അദ്ദേഹം ഉണ്ടാക്കുന്നത്. ലാഭം പിന്നീട് വരും.
ഈ ചർച്ച കുനാൽ ഷായെക്കുറിച്ച് മാത്രമല്ല, ഇന്ത്യയിലെ മുഴുവൻ സ്റ്റാർട്ടപ്പ് ലോകത്തെക്കുറിച്ചാണ്. ഇവിടെ ഒരു സ്റ്റാർട്ടപ്പിന്റെ വിജയം അളക്കുന്നത് ലാഭം കൊണ്ടാണോ, അതോ എത്ര യൂസർമാരുണ്ട്, എത്ര കോടിയുടെ മൂല്യമുണ്ട് എന്ന് നോക്കിയാണോ?
എന്നാൽ കാലം മാറുകയാണ്. നിക്ഷേപകർ ഇപ്പോൾ ലാഭക്ഷമതയെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ ചോദ്യങ്ങൾ ചോദിച്ചു തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു.
ചുരുക്കത്തിൽ, വിപരീതങ്ങളുടെ ഒരു പഠനമാണ് കുനാൽ ഷായുടെ യാത്ര. വലിയ സ്വാധീനം, പക്ഷെ ലാഭമില്ല. ഇത് ദീർഘവീക്ഷണമാണോ അതോ പരാജയമാണോ എന്ന് തീരുമാനിക്കേണ്ടത് നമ്മൾ ഓരോരുത്തരുമാണ്.
