എന്താണ് റെയിൽ നീർ?
ഇന്ത്യൻ റെയിൽവേ കാറ്ററിംഗ് ആൻഡ് ടൂറിസം കോർപ്പറേഷൻ അഥവാ IRCTC-യുടെ ഔദ്യോഗിക കുപ്പിവെള്ള ബ്രാൻഡാണ് റെയിൽ നീർ. 2003-ലാണ് റെയിൽ നീർ ആദ്യമായി അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. യാത്രക്കാർക്ക് ശുദ്ധവും സുരക്ഷിതവുമായ കുടിവെള്ളം മിതമായ നിരക്കിൽ ലഭ്യമാക്കുക, അതുവഴി യാത്രക്കാരുടെ സൗകര്യങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുക എന്നതായിരുന്നു ഇതിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യം.
റെയിൽ നീറിൻ്റെ ചരിത്രത്തിലേക്ക് കടന്നാൽ, ആദ്യത്തെ റെയിൽ നീർ പ്ലാന്റ് 2003 മെയ് മാസത്തിൽ ഡൽഹിയിലെ നാങ്‌ലോയിയിലാണ് സ്ഥാപിച്ചത്. ന്യൂഡൽഹി, നിസാമുദ്ദീൻ എന്നിവിടങ്ങളിൽ നിന്ന് പുറപ്പെടുന്ന പ്രധാനപ്പെട്ട രാജധാനി, ശതാബ്ദി ട്രെയിനുകളിൽ സുരക്ഷിതമായ കുടിവെള്ളം എത്തിക്കുക എന്നതായിരുന്നു ഇതിന്റെ ലക്ഷ്യം.
തൊട്ടുപിന്നാലെ, 2004 മാർച്ചിൽ ബീഹാറിലെ ദാനാപ്പൂരിൽ രണ്ടാമത്തെ പ്ലാന്റും കമ്മീഷൻ ചെയ്തു. ബീഹാറിലെയും പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ഹൗറ, സീൽദാ സ്റ്റേഷനുകളിലെയും ട്രെയിനുകൾക്കും സ്റ്റേഷനുകൾക്കും കുടിവെള്ളം നൽകുകയായിരുന്നു ഇതിന്റെ ഉദ്ദേശ്യം.
യാത്രക്കാരുടെ ഇടയിൽ പെട്ടെന്ന് പ്രചാരം നേടിയ റെയിൽ നീർ, 2016-ലെ 'ബ്രാൻഡ് ട്രസ്റ്റ് റിപ്പോർട്ട് ഇന്ത്യ സ്റ്റഡി' പ്രകാരം ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വിശ്വസ്തമായ പാക്കേജ്ഡ് ഡ്രിങ്കിംഗ് വാട്ടർ ബ്രാൻഡായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. താരതമ്യേന പുതിയ ബ്രാൻഡായിരുന്നിട്ടും, മറ്റ് പ്രമുഖ ബ്രാൻഡുകളെ പിന്തള്ളിയാണ് ഈ നേട്ടം കൈവരിച്ചത് എന്നത് ശ്രദ്ധേയമാണ്.ഇതിനിടയിൽ, ചില ആരോപണങ്ങളും റെയിൽ നീറിനെതിരെ ഉയർന്നിരുന്നു. റെയിൽ നീറിന് പകരം മറ്റ് വിലകുറഞ്ഞ ബ്രാൻഡുകൾ വിതരണം ചെയ്യുന്നു എന്നതായിരുന്നു പ്രധാന ആരോപണം. എന്നാൽ, ഇത്തരം പ്രതിസന്ധികളെ അതിജീവിച്ച്, ഗുണനിലവാരത്തിലും വിതരണത്തിലും കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ച് റെയിൽ നീർ ശക്തമായി തിരിച്ചുവന്നു. എന്തുകൊണ്ടാണ് റെയിൽ നീർ ഇത്ര വിശ്വസ്തമാകുന്നത്? നമുക്ക് നോക്കാം
ഒന്നാമതായി, ഇതിന്റെ ഗുണനിലവാരം തന്നെ. റെയിൽ നീർ പ്ലാന്റുകളിൽ ഒന്നിലധികം ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയുള്ള (ഏകദേശം എട്ട് ഘട്ടങ്ങൾ) ശുദ്ധീകരണ പ്രക്രിയയിലൂടെയാണ് ഓരോ തുള്ളി വെള്ളവും കടന്നുപോകുന്നത്. ഇത് വെള്ളത്തിന്റെ ശുദ്ധിയും സുരക്ഷിതത്വവും ഉറപ്പാക്കുന്നു. IRCTC-യുടെ കർശനമായ മേൽനോട്ടത്തിലാണ് ഈ പ്ലാന്റുകൾ പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. ഏറ്റവും പുതിയ വാർത്തയനുസരിച്ച്, പ്രയാഗ്‌രാജിൽ 25 കോടി രൂപ മുതൽമുടക്കിൽ പ്രതിദിനം 1 ലക്ഷം ലിറ്റർ ഉത്പാദന ശേഷിയുള്ള പുതിയ റെയിൽ നീർ പ്ലാന്റ് സ്ഥാപിക്കാൻ IRCTC തീരുമാനിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഉത്തർപ്രദേശിലെ മൂന്നാമത്തെ പ്ലാന്റായിരിക്കും. നിലവിൽ അമേത്തിയിലും ഹാപുരിലുമാണ് മറ്റ് പ്ലാന്റുകൾ. റെയിൽ നീർ പ്രധാനമായും റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളിലും ട്രെയിനുകളിലുമാണ് ലഭ്യമാകുന്നത്.
രാജ്യത്തുടനീളം നിരവധി റെയിൽ നീർ പ്ലാന്റുകൾ IRCTC സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇതിൽ ചില പ്ലാന്റുകൾ പൊതു-സ്വകാര്യ പങ്കാളിത്തത്തോടെയാണ് (PPP mode) പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.ലഭ്യമായ കണക്കുകൾ പ്രകാരം, പ്രതിദിനം ഏകദേശം 13 ലക്ഷം ലിറ്റർ റെയിൽ നീർ ട്രെയിൻ യാത്രക്കാർക്കായി വിതരണം ചെയ്യുന്നുണ്ട്. യാത്രക്കാരുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ആവശ്യം നിറവേറ്റാനും, അനധികൃത ബ്രാൻഡുകളുടെ വിൽപ്പന തടയാനും ഇത് സഹായിക്കുന്നു. ദക്ഷിണ റെയിൽവേ കഴിഞ്ഞ മൂന്ന് മാസത്തിനിടെ റെയിൽ നീർ വിൽപ്പനയിലൂടെ 14.85 കോടി രൂപയാണ് നേടിയത്. ഈ കാലയളവിൽ 99 ലക്ഷം റെയിൽ നീർ ബോട്ടിലുകളാണ് വിറ്റഴിച്ചത്.
റെയിൽ നീറിന്റെ മറ്റൊരു പ്രധാന ആകർഷണം അതിന്റെ വിലയാണ്. എല്ലാ യാത്രക്കാർക്കും താങ്ങാനാവുന്ന ലിറ്ററിന് 15 രൂപ എന്ന നിരക്കിൽ ആണ് ഐ ആർ സി ടി സി ഈ കുപ്പിവെള്ളം വിതരണം ചെയ്യുന്നത്. ബോട്ടിലിലെ IRCTC ലോഗോയും മറ്റ് സുരക്ഷാ അടയാളങ്ങളും പരിശോധിച്ച് വ്യാജൻ അല്ല എന്ന് ഉറപ്പ് വരുത്തി വേണം റെയിൽ നീർ കുപ്പിവെള്ളം വാങ്ങാൻ.അപ്പോൾ, 2003-ൽ ആരംഭിച്ച്, നിരവധി വെല്ലുവിളികളെ അതിജീവിച്ച്, യാത്രക്കാരുടെ വിശ്വാസം നേടിയെടുത്ത റെയിൽ നീർ, ഇന്ന് ഇന്ത്യൻ റെയിൽവേയുടെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണ്.